Hadislerle Kuran-ı Kerim Tefsiri (İbni Kesir) -> Cum'a

İzahı

11 — Onlar, bir ticâret veya bir oyun gördükleri za­man; seni ayakta bırakarak oraya yöneldiler. De ki: Al­lah'ın katında olan; oyun ve ticâretten daha hayırlıdır. Ve Allah, rızık verenlerin en hayırlısıdır.

Allah Teâlâ o gün Medine'ye gelen ve ticârete koşup cum'a hut­besini terkedenleri kınayarak buyuruyor ki; «Onlar, bir ticâret veya bir oyun gördükleri zaman; seni ayakta bırakarak oraya yöneldiler.» Seni minberde hutbe okurken bıraktılar. Aralarında Ebu'l-Âliye, Hasan, Zeyd İbn Eşlem ve Katâde'nin de bulunduğu tâbi'în'den birden çok ki­şi böyle demişlerdir. Mukâtil İbn Hayyân'ın iddiasına göre; bu ticâret, müslüman olmazdan önce Dihye İbn Halîfe'nin ticâretiydi. O, davul ça­larak halkı toplardı. Müslümanlardan pek azı müstesna cemâat Rasû-lullah'ı minberde ayakta dikili olarak bırakıp ticâret kervanına gitmiş­lerdi. Bu konudaki haber sahihtir. Nitekim İmâm Ahmed İbn Hanbel der ki: Bize İbn İdrîs... Câbir'in şöyle dediğini bildirdi: Medine'ye bir kervan gelmişti, Rasûlullah (s.a.) da o esnada hutbe okuyordu. Halk çıkıp kervana gitti ve mescidde on iki kişi kaldı. Bunun üzerine: «On­lar, bir ticâret veya oyun gördükleri zaman; seni ayakta bırakarak ora­ya yöneldiler.» âyeti nazil oldu. Buhârî ve Müslim de Sahîh'lerinde Sa­lim kanalıyla Câbir'den bu hadîsi tahrîc ederler. Hafız Ebu Ya'lâ der ki: Bize Zekeriyyâ İbn Yahya... Câbir İbn Abdullah'tan nakletti ki; o, şöyle demiş: Rasûlullah (s.a.) cum'a günü hutbe okuduğu sırada Me­dine'ye bir kervan geldi. Peygamberin ashabından on iki kişiden baş­ka kimse kalmamak üzere diğerleri kervana gittiler. Bunun üzerine Ra­sûlullah (s.a.) buyurdu ki: Nefsim kudret elinde bulunan (Aliah)a ye-mîn ederim ki; sizden bir kişi kalmayacak derecede birbirinizin arkasına düşseydiniz, vâdîden üzerinize ateş akardı. Bunun üzerine «Onlar, bir ticâret veya bir oyun gördükleri zaman; seni ayakta bırakarak oraya yöneldiler.» âyeti nazil oldu. Câbir'in belirttiğine, göre Peygamberle be­raber kalan on iki kişi arasında Hz. Ebubekir ve Ömer de bulunuyordu.

«Seni ayakta bırakarak» kavli imâmın cum'a günü hutbeyi ayak­ta okuyacağına delildir. Nitekim Müslim, Sahîh'inde Câbir İbn Semu-re'den nakleder ki; Rasûlullah (s.a.) iki hutbe okurmuş ve ikisinin ara­sında otururmuş. Kur'ân okur ve halka öğüt verirmiş. Fakat burada bi­linmesi gereken bir şey var: Söylendiğine göre bu kıssa, Rasûlullah (s.a.)ın cum'a günü hutbeyi namazdan önce okuduğu sırada cereyan etmiş. Nitekim Ebu Dâvûd mürseller bahsinde der kt: Bize Mahmûd İbn Hâlid, Velîd'den, o da Ebu Muâz Bükeyr İbn Ma'rûf tan nakletti ki; o, Mukâtil İbn Hayyân'ın şöyle dediğini duymuş: Rasûlullah (s.a.) cum'a günü de tıpkı bayram günleri gibi hutbeden önce namaz kılardı. Niha­yet bir gün Hz. Peygamber hutbe okuyordu, cum'a namazım kılmıştı, bir adam gelip; Dihye îbn Halîfe ticâret kervanı ile geldi, demiş. Bu­nun üzerine herkes ticârete koşmuş ve Peygamberin yanında küçük bir topluluk kalmıştı.

«De ki: Allah'ın katında olan; oyun ve ticâretten daha hayırlıdır. Ve Allah, rızık verenlerin en hayırlısıdır.» Allah katında bulunan âhiret diyânndaki sevâb ve ihsanlar Allah'a dayanıp tevekkül ederek vaktin­de rızkını taleb edenler için çok daha hayırlıdır.4